Dişler, birkaç tabakadan oluşmaktadır.

En dış katman, mine tabakasıdır. Mine, dişin üzerini kaplayan ve her türlü dış etkiye karşı koruyan zırh gibi koruyucu bir tabakadır. Mine tabakasının altında dentin adı verilen bir yapı mevcuttur.

Dişin dış dokuları olan mine ve dentinin altında yumuşak bir bağ dokusu olan ve dişin canlı kısmını oluşturan pulpa dokusu bulunmaktadır. Bu tabaka halk arasında "dişin siniri" olarak bilinir.

Pulpa, dişin içinde bir odacık şeklinde yer alır ve içinde sinirleri ve damarları barındırır. Bu odacık, dişin köklerinde birer kanal halini alır ve kök ucuna kadar uzanır. Pulpa dokusunun tedavisine kanal tedavisi denmesinin nedeni budur. Diş kanalları, dişin kron kısmından başlayıp kök ucuna kadar devam eden çok küçük ve ince tünelciklerdir. Kök kanallarının içindeki damar ve sinirler, kanalın ucundaki gözle görülemeyecek kadar küçük delikten çene kemiğine açılırlar.

Kanal tedavisi, çeşitli nedenlerle enfekte olmuş olan pulpanın çıkarılması, daha sonra da boşalan kanalların dezenfekte edilerek doku dostu yapay maddelerle doldurulması işlemidir.

Geçmiş yıllarda, pulpası iltihaplanmış dişlerde hastayı şiddetli ağrıdan kurtarabilmek için eldeki tek seçenek dişin çekimiydi. Ancak günümüzde, kanal tedavisi sayesinde dişler ağızda tutularak uzun yıllar boyunca hizmet etmeleri sağlanabilmektedir.

Pulpa zarar görüp iltihaplandığında, kendini iyileştirebilme özelliği olmadığı için ölür.

Pulpanın zarar görüp iltihaplanması ve ölümü en çok;

- Darbe almış, kırılmış bir dişte
veya
- Tedavi edilmeden pulpaya kadar ilerlemiş derin bir çürüğün varlığında görülür.

Her iki durumda da bakteriler pulpaya ulaşır ve bir iltihaplanmaya neden olur. Böyle bir durumda çiğneme, baskı veya sıcak – soğuk gibi uyaranlar, aşırı hassasiyet ve ağrıya sebep olabilir. Bunun yanı sıra pulpa iltihabı, kendiliğinden başlayan ve ağrı kesiciler ile giderilemeyen bir ağrıya da sebep olabilir. Eğer dişinizde soğuk-sıcak gibi herhangi bir dış uyarana bağlı olmayan, durduğunuz yerde kendiliğinden başlayan bir ağrı varsa, büyük bir olasılıkla dişinizin sinirlerinde bir iltihap varlığı söz konusu demektir.

Bir dişte çürüme başladığı zaman, en önce en dıştaki mine tabakası aşınır. Mine tabakası sinir dokusu içermediği için bu aşamada herhangi bir ağrı ve sızı hissedilmez. Çürük tedavi edilmediği sürece ilerler ve mine tabakasını delerek dentin dokusuna ulaşır. Dentin dokusu pulpa odasındaki dişin sinirlerine komşu olduğu için, bu aşamaya gelmiş bir çürükte soğuk, sıcak, tatlı gibi uyaranlar dişte sızlamaya neden olmaya başlar.

Çürük dişin hangi bölgesinden başlarsa başlasın, önce mine, sonra dentin tabakasını aşındırır ve pulpaya doğru ilerler

Çürük eğer bu aşamada da tedavi edilmezse ilerlemeye devam eder ve sonuçta dişin pulpasına ulaşır. Dişin sinirleri, çürüğü oluşturan bakteriler nedeniyle enfekte olur ve bir iltihaplanma başlar. Bu aşamada ağrının başlaması için soğuk, sıcak, tatlı gibi uyaranların varlığına gerek yoktur. Diş ağrısı hiç bir uyarana bağlı olmadan, durduk yerde kendiliğinden başlar ve çok rahatsız edicidir, kişiyi kıvrandırabilir. Hatta bazı durumlarda ağrı kesiciler bile ağrıyı gidermede yetersiz ve etkisiz kalabilirler.

Henüz mine ya da dentin tabakasında bulunan çürükleri basit ve küçük dolgularla tedavi etmek mümkün olurken, çürüğün sinirlere ulaştığı bu aşamada dolgular çözüm olmaya yetmezler. Bu aşamada enfekte olan, iltihaplanan sinir dokusunun dişten uzaklaştırılması, yerine yapay kanal dolguları konması, yani kanal tedavisi yapılması gereklidir. Kanal tedavisi, bir anlamda dişin mumyalanması işlemidir. Kanal tedavisi sonucunda diş sinirlerinden arındırılmıştır, cansızdır, ancak sert dokuları çiğneme fonksiyonunu görmeye devam eder.

Eğer pulpa iltihabı kanal tedavisi yoluyla tedavi edilmezse, kök uçlarında ve çene kemiğinde iltihabın birikmesi sonucu "abse" adını verdiğimiz cerahat dolu keseler oluşur. Kök ucunda oluşan bu abseler genişleyerek, kök etrafındaki kemik dokusunda yıkım yapabilir.

Kanal tedavisi yapılmış bir dişin rontgen görüntüsü
Kök uçlarındaki koyu renk görüntü, abselerin oluşturduğu kemik kaybından kaynaklanıyor

Kanal Tedavisi Nasıl Yapılır?

Eğer dişin sinirleri iltihap sonucu ölmüşse, kanal tedavisi tümüyle ağrısız bir işlemdir. Ancak pulpadaki sinirlerin ölümü henüz gerçekleşmemişse ve diş canlıysa, ilk işlem olarak lokal anestezi yapılarak ağrı engellenir, ardından çürük var ise temizlenerek pulpaya ulaşmak için diş kron kısmından açılır.

Kök kanallarının içindeki enfekte damar ve sinirler çıkarılarak kanal çeperleri temizlenir. Daha sonra çeşitli el aletleri ve kanal eğeleri kullanarak kök kanalları genişletilir.

Kök kanallarının dezenfeksiyonu, yani bakterilerden arındırılması sağlanır ve kanallar çevre dokular ile uyumlu bir kanal dolgusu ile doldurulur.

Kanal tedavisi, dişin durumuna göre ortalama 2–3 seans sürebilir.

Özellikle dişin canlı olmadığı ve kök ucunda iltihabın bulunduğu durumlarda, enfeksiyonla mücadele amacıyla kök kanallarına ilaç konulabilir. Bu ilacın etki edebilmesi için kanalların içinde bir süre kalması gereklidir. Bu süre zarfında diş, geçici bir dolgu maddesi ile kapatılır.

Ağır iltihap vakalarında, ağızdan da ilaç alınması gerekebilir.

Tedavi sonrasında dişte hafif ağrı ve hassasiyet şikâyetleri görülebilir, dişin üzerine basıldığında ağrı artabilir, ancak bunlar geçicidir. Bu durumda en iyi çözüm o dişin bulunduğu tarafı birkaç günlük süre boyunca kullanmamaktır. Kısa bir zaman sonra hassasiyetin ortadan kalktığı görülecektir.

Dişin pulpa odasının dezenfekte edildiğinden ve dişin enfeksiyon sorununun aşıldığından emin olunduğunda önce kalıcı kanal dolgusu yapılır, ardından dişin çürük nedeniyle kaybedilmiş olan dokusu restore edilir. Restorasyon amacıyla, dişin çürümüş ve kaybedilmiş dokusunun miktarına, sağlam kalan duvarların şekline göre çeşitli dolgular yapılabilir. Ağır doku kayıpları olması durumunda porselen kron yapılması da gerekebilir.

Eğer dişin sağlam kalan dokusu bir kronu taşımaya yeterli değilse, dişin kanalı içine bir tür vidalı pin yerleştirilerek kanaldan destek alınabilir. Bu şekilde uygulanan restorasyon, post core uygulaması olarak adlandırılır.

Büyükazı dişinde post core uygulaması

Kanal tedavili bir diş, hiç çürümemiş ve tedavi edilmemiş bir diş gibi uzun yıllarca ağızda kalabilir ve çiğneme fonksiyonuna hizmet edebilir.

Site içeriğinde bulunan bilgiler, diş hekimliği ve tedavi yöntemleri konusunda bilgilendirmek içindir.
Bu bilgilendirme kesinlikle hekimin hastasını tıbbi amaçla muayene etmesi veya tanı koyması yerine geçmez.