Dişlerin oluşumu, bebek henüz anne karnındayken başlar. Doğumdan sonra bebek ortalama 6-10 aylıkken ilk süt dişleri çıkar ve dişlenme dönemi başlamış olur. Bu süreç, ortalama 2,5 yaşına kadar sürer. Yaklaşık 2 yıl içinde 20 adet süt dişi ağız içindeki yerini almış olur. Çocuk 6 yaşına gelinceye kadar ağızda sadece bu 20 süt dişi yer alacaktır. Bu dönem, süt dişleri dönemi olarak adlandırılır.

Sağ, sol, üst ve alt olmak üzere her yarım çenede 5'er adet süt dişi vardır. Bunlardan ikisi kesici diş, biri köpek dişi, ikisi de süt azı dişleridir.

Süt dişleri ağızda yerlerini aldıklarında, kalıcı dişler, süt dişlerinin köklerinin altında, çene kemiğinin içinde olgunlaşma evresini yaşamakta, sürmek için zamanlarının gelmesini beklemektedirler. Aynen toprağın içindeki tohumun uygun mevsimde gün ışığına çıkması gibi, her bir diş tohumu olgunlaştıktan sonra zamanı geldiğinde çene kemiği içinde ilerleyerek ağız içinde yerini alacaktır.

5 yaşındaki bir çocuğun ağzındaki durum budur
Süt dişleri yerlerini almış, onların kök uçlarındaki kalıcı dişler ise olgunlaşıyorlar

Çocuk ortalama 6 yaşındayken ilk kalıcı dişleri çıkar. 6 yaş dişi olarak da adlandırılan bu diş, 1. büyükazı dişidir ve ömür boyu ağızda kalacaktır. Hiç bir süt dişini düşürmeden çıktığı ve süt dişlerinin en arkasında yer aldığı için genellikle anne-babalar tarafından fark edilmez ya da süt dişleriyle karıştırılır. Alt ve üst çenelerde ortadan itibaren arkaya doğru altıncı diş, 6 yaş dişidir, yani 1. büyükazı dişidir. Süt dişi değil, kalıcı diştir ve yaşam boyu ağızda kalması gereken belki de en önemli diştir...

7 yaşından itibaren süt dişleri, kalıcı dişlerle yer değiştirmeye başlarlar. Alttan gelen ve çene kemiği içinde olgunlaşan kalıcı dişler, süt dişlerinin köklerini eriterek ağız içine doğru ilerlerler. Kökü eriyen süt dişi sallanmaya başlar ve düşer, ya da kolayca çekilir. Kısa süre içinde alttan gelen kalıcı diş, düşen süt dişinin yerini alır.

Ortalama 7-13 yaş arasındaki bu süreçte ağızda süt dişleri ve kalıcı dişler bir arada bulunur. Bu dönem, karışık dişlenme dönemi olarak adlandırılır. 13 yaşın sonunda ağızdaki 20 süt dişi de düşmüş, yerlerini kalıcı dişlere bırakmışlardır. Artık yaşam boyu sürecek olan kalıcı dişler dönemi başlamıştır.

Süt dişlerinin sadece geçici bir süre ağızda kalmaları, düştükten/çekildikten sonra yerlerinde kalıcı dişler çıkması, bazı anne babaların süt dişlerini çok önemsememeleri sonucunu doğurur. "Nasılsa değişecek" düşüncesiyle süt dişlerinde oluşan çürüklerin tedavi edilmemesi eğilimi, çok büyük bir yanılgıdır. Her süt dişi, yerine gelecek olan kalıcı diş için bir yer tutucudur ve alttan gelen kalıcı dişin sürme zamanı gelinceye kadar mutlaka ağızda kalmalıdır. Örneğin, 12 yaşında değişecek olan bir süt dişinin 8 yaşında çekilmesi durumunda, o bölge 4 yıl boyunca boş kalacaktır. Bu süre içinde komşu dişler o boşluğa kayacak ve boşluk dolacak, 12 yaşında ağız içine çıkmaya hazır hale gelen kalıcı diş yeterli boşluk bulamayacak, yan bölgeden çıkmaya çalışacaktır.

Alt süt köpek dişleri erken çekilmiş, boşlukları kapanmış
Alt kalıcı köpek dişlerinin çıkacağı uygun boşluk kalmamış

Üst süt köpek dişleri erken çekilmiş, komşu dişler zamanla kayarak boşlukları kapatmış
Kalıcı köpek dişleri zamanı gelince çıkacak yer bulamamış ve ön bölgeden çıkmışlar

Alt ve üst süt köpek dişlerinin hepsi erken çekilmiş,
zamanla komşu dişler kayarak boşlukları kapatmış
Bu durumda alttan gelen kalıcı köpek dişleri (3 no'lu dişler)
çıkacak yer bulamamış ve hepsi dışa doğru çıkmışlar
Ciddi bir ortodontik sorun oluşmuş

Erken süt dişi kayıpları, dişlerde çapraşıklığı ve ortodontik düzensizlikleri oluşturan en önemli nedendir. Çürümüş olan süt dişleri mutlaka tedavi edilmeli, gerekli durumlarda kanal tedavisi yapılmalıdır. Tüm süt dişleri, sallanma ve kalıcı dişle yer değiştirme zamanı gelinceye kadar ağızda kalmalıdır. Başka bir deyişle, süt dişi - kalıcı diş değişimi doğal haliyle ve zamanında, kendiliğinden gerçekleşmelidir. Bu zamanlama her diş için farklıdır.

Süt dişlerinin çıkma ve düşme zamanları

Zorunluluklar nedeniyle erken çekilmiş bir süt dişinin yeri, "yer tutucu" adı verilen basit aygıtların uygulanması yoluyla korunmalı, alttan gelen kalıcı dişin sürme zamanı gelinceye kadar boşluğun kapanması engellenmelidir.

Yer tutucu uygulamaları, olası ortodontik düzensizlikleri ve yıllar sürecek ortodontik tedavileri engellemenin en basit yoldur

Çocuklarda bebeklik döneminde çok sık karşılaşılan diş problemlerinden biri de biberon çürüğü adı verilen çürüklerdir. Bebeklerin uykuya rahat dalmalarını sağlamak amacıyla geceleri yatakta biberonla süt verilmesi, toplumumuzda çok yaygın bir uygulamadır. Bebeğin biberonu emerken uyuyakalması beklenir. Ancak özellikle süte şeker, bal, pekmez gibi tatlandırıcılar eklenmesi sonucunda, bu maddeler dişlerin yaygın bir şekilde çürümelerine uygun bir ortam hazırlar. Özellikle uykuda tükürük salgısının azalmasının da etkisiyle, bu maddelerin dişlere yapışarak uyku sırasında sabaha kadar asit oluşturmaları ve dişleri çürütmeleri kaçınılmaz olur.

Biberon çürüklerinin en kötü yanı, tüm dişlerin birarada çürümesidir

Süte kesinlikle tatlandırıcı eklenmemeli, bebeği gece biberonla uyutma kolaycılığı terkedilmelidir. Bebekler ilk dişleriyle birlikte diş fırçasıyla tanıştırılmalı, ilk zamanlarda bir oyuncak olarak gördükleri diş fırçasını benimsemeleri sağlanmalıdır. Tabii ki bu dönemde anne ve babası tarafından bebeğin dişleri fırçalanmalı, ayrıca işaret parmağına sarılmış temiz bir tülbentle dişler temizlenmelidir. Özellikle tatlı, çikolata vs gibi çürük oluşturma eğilimi yüksek gıdaların tüketilmesi sonrasında mutlaka dişler fırçalanmalıdır. Önemli olan çocuğun günde ne kadar çikolata vs. tükettiği değil, bu gıdalar tüketildikten ne kadar sonra diş fırçalandığı, bu maddelerin dişlerle ne kadar süre temas ettiğidir. Çocuk, evde annesiyle babasının düzenli olarak diş fırçaladığını görerek büyümelidir. Diş fırçalama alışkanlığı ilk zamanlarda bir taklit ve bir oyun olarak başlar. İyi anne baba olmanın koşullarından biri de, çocuğuna diş fırçalama oyununu sevdirmeyi başarmaktır. Bunu başaramayan anne babalar, çocuklarının yaşam boyu diş sorunlarıyla boğuşmalarına tanık olmak zorunda kalırlar.

Site içeriğinde bulunan bilgiler, diş hekimliği ve tedavi yöntemleri konusunda bilgilendirmek içindir.
Bu bilgilendirme kesinlikle hekimin hastasını tıbbi amaçla muayene etmesi veya tanı koyması yerine geçmez.